Parki narodowe

Pierwsze ograniczenia prawne, dziœ interpretowane jako przepisy chronišce przyrodę, pojawiły się już na poczštku istnienia państwa polskiego. Poczštkowo miały one jednak głównie znaczenie praktyczne – umożliwiały zachowanie na potrzeby królów i innych możnowładców cennych zasobów œrodowiska przyrodniczego, w tym przede wszystkim grubej zwierzyny łownej. Na przestrzeni wieków następowała ewolucja w kierunku prowadzenia ochrony z pobudek konserwatorskich, estetycznych, historycznych i naukowych. W XI wieku Bolesław I Chrobry ograniczył polowania na bobry[1]. Najstarszym polskim dokumentem dotyczšcym ograniczenia niekontrolowanego wykorzystania zasobów naturalnych jest Statut wiœlicki (1347) wprowadzajšcy kary za wyršb dębów oraz drzew owocowych w cudzych lasach. Za panowania Władysława Jagiełły wprowadzono też ograniczenia w wyrębie i eksporcie drewna cisowego[2] oraz ustanowiono okres ochronny dla zwierzyny łownej trwajšcy od 23 kwietnia do końca żniw[3]. W 1523 roku Zygmunt Stary unormował prawnie ochronę tura, żubra, bobra, sokoła wędrownego i łabędzi, a Stefan Batory w 1578 roku wydał dekret wprowadzajšcy podczas tarła okresy ochronne dla ryb oraz zakazujšcy stosowania do ich połowu pewnych typów narzędzi, w tym sieci o zbyt drobnych oczkach[3][4]. W Polsce działania majšce na celu ochronę przyrody majš długš, wywodzšcš się ze œredniowiecza tradycję, jednak przemyœlane i planowe działania oparte na naukowych podstawach podjęto na szerszš skalę dopiero w XX wieku. Po zakończeniu I wojny œwiatowej, w 1919 roku została powołana Państwowa Tymczasowa Komisja Ochrony Przyrody przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oœwiecenia Publicznego. Organ ten, w 1926 roku został przekształcony w Państwowš Radę Ochrony Przyrody. Na stanowisko przedstawiciela ministra Wyznań Religijnych i Oœwiecenia Publicznego ds. ochrony przyrody został wybrany profesor Władysław Szafer[5][6]. W 1928 roku powstała, z inicjatywy Państwowej Rady Ochrony Przyrody – Liga Ochrony Przyrody[6]. Po zakończeniu I wojny œwiatowej w Polsce było 39 rezerwatów przyrody (1469 ha powierzchni)potrzebne Ÿródło. W wyniku działań Państwowej Rady Ochrony Przyrody oraz jej współpracowników w okresie międzywojennym uchwalono pierwsza w Polsce ustawę o ochronie przyrody (1934), utworzono 4500 pomników przyrody i 180 rezerwatów. Do 1939 roku powołano też szeœć obszarów chronionych nazywanych parkami narodowymi – Białowieski (1932), Pieniński (1932), Wielkopolski, Babiogórski i Tatrzański oraz Park Narodowy w Czarnohorze w Karpatach Wschodnich. Jednak ze względu na małš powierzchnię i brak odpowiedniej administracji, nie odpowiadały dzisiejszej definicji parku narodowego[5]. W okresie PRL-u problemy ochrony przyrody wyszły poza gabinety specjalistów i dotarły do wszystkich obywateli. Wielki w tym udział miała Liga Ochrony Przyrody wraz ze swym miesięcznikiem Przyroda Polska. Wielkim sprzymierzeńcem stały się Lasy Państwowe. Powołano łšcznie 23 parki narodowe, ponad 100 parków krajobrazowych oraz znacznie zwiększono liczbę rezerwatów i pomników przyrody